Günümüzde Kürtler Ve Kürdistan (2)

2-İRAN, IRAK VE SURİYE’DE KÜRTLER

İran’da Kürtler genellikle İran-Irak ve İran-Türkiye sınırında İran Kürdistan’ı denilen bölgede yaşamaktadır. Bu bölge Batı Azerbaycan, Kürdistan ve İlam eyaletlerinin büyük bölümünü kapsamaktadır.

Burada da, ayaklanmalar, baskılar, İran Irak savaşı, siyasi ve ekonomik nedenlere bağlı olarak nüfusun Kürdistan içinde ve ülke genelinde, özellikle de Kürdistan kırsalında önemli ölçüde yer değiştirdiği düşünülmektedir. Öyle ki, pek çok milletin birlikte yaşadığı ve 90 kadar dil ve lehçenin konuşulduğu bir imparatorluk olan İran’da etnik sorun denildiğinde ilk akla gelen Kürtler olmaktadır.

İran’daki Kürt nüfus için de kesin bir rakam belirtmek olanaksız olduğundan, buradaki miktar da tahminlere dayanmaktadır. Amerikan istihbarat kurumu CIA’nın tahminlerine göre İran’da 4 milyon 650 bin civarında (%7) Kürt nüfus yaşamaktadır. Fakat bu miktarı 8 milyon olarak tahmin edenler de bulunmaktadır. Genellikle 5.000.000 olarak kabul edilmektedir.

IRAK’ta Kürtler: Amerikan istihbarat teşkilatı CIA'ye göre, Özerk bölgeyle beraber Irak genelindeki Kürt nüfusu 4.341.848 - 5.789.131 arası olup, genel nüfus içinde yüzde 15-20’lik bir rakama tekabül etmektedir. Ortalama 5.000.000 milyon Kürt nüfusun 3.000.000’nu Irak Kürdistan’ı olarak bilinen Kuzeydeki özerk bölgede yaşamaktadır. Geri kalan nüfusun büyük bir bölümü ise Bağdat’ta yaşamaktadır.

Fakat ABD’nin Irak üzerine düzenlediği 1991 ve 2002 saldırıları, Irak’ta tam bir felakete sebeb olmuş, bir milyondan fazla sivil ölmüş, milyonlarcası yaralanmış ve yine milyonlarca insan iç ve dış göçe zorlanmıştır. Bu arada Bağdat’ın güvensiz ortamından ve Şii-Sünni çatışmasından uzaklaşmak isteyen pek çok Kürt veya Arap da özerk bölgeye göç ederek nüfus yapısında değişikliklere neden olmuştur.

Suriye'deki Kürtler: genellikle Suriye Kürdistan’ı diyebileceğimiz, Suriye-Türkiye ve Suriye-Irak sınırlarına yakın bölgelerde yaşamaktadır. Farklı kurum ve kişilerin tahminlerinden Suriye’de ortalama 1.500.000 Kürt yaşadığı tahmin edilmektedir.

Ayrıca Suriye’de 1962 yılından bu yana Türkiye’den gelmiş yabancı nüfus sayılan, Suriye vatandaşı kabul edilmeyen ve vatandaşlık haklarından yararlandırılmayan, önemli bir Kürt nüfus da vardır.

Türkiye dışındaki bu ülkelerdeki Kürtler arasında bazı alanlarda bir yakınlaşma ve bütünleşme de giderek gelişmektedir. Özellikle İran Kürtleri ile Irak Kürtleri arasındaki etkileşim, dil edebiyat ve sanat alanında kendini göstermiştir.

Konunun uzmanları bunun nedenini, İran ve Irak Kürtlerinin büyük bölümünün Kürtçenin güney lehçesini ve Arap alfabesini ortak olarak kullanmalarına bağlamaktadır. Oysa Türkiye’deki Kürtlerde ise, farklı bir Kuzey lehçesi ve Latin alfabesi kullanılmaktadır.

Gerçi İran’da Kürtçe Farsçanın bir lehçesi olarak kabul edilmesine rağmen 1940’lardan bu yana yasaktır. Ama İran’da gerek Kürt kimliğinin kabul edilmesi ve gerekse yasağın uygulamada fazla dikkate alınmaması gibi nedenlerden dolayı, kültürel gelişmeyi tamamen engellememiştir.

Dil konusunda Suriye’nin yasakları daha sıkıdır. Ayrıca Suriye çoğu zaman açıktan bir Araplaştırma politikası da gütmüştür.

Kürtlerle ilgili en sert ve en gevşek yasaklar Irak’ta uygulanmıştır denilebilir. Öyle ki bazen tamamen ve sıkı biçimde yasaklar ve kimyasal savaşa kadar varan baskılar yaşanırken, değişen siyasi dengelere göre bazen ve şu anda Kürtçe ikinci resmi dil olmuştur.