İskender’in amacı yeni bir dünya düzenidir

Büyük İskender’in babasından devraldığı üç aşamalı bir fetih planı vardı. Birincisi Korint Birliğindeki hegoman konumunu kullanarak Yunan Şehir Devletlerine üstünlüğünü kabul ettirmek. İkincisi Trakyalılarla İlliryalılar üstündeki egemenliğini kesinleştirerek, Makedon egemenlik bölgesini genişletmek ve sağlamlaştırmak. Üçüncüsü Batı Anadolu’daki Doğu Yunanlıları Pers egemenliğinden kurtarmaktı.

İskender ve Aristo (resim alıntıdır)

İlk ikisini, hükümdarlığının ilk iki yılında gerçekleştirmiş, şimdi de üçüncü amacını gerçekleştirmek için Pers seferine çıkacak, ama maddi sıkıntı son safhadaydı. Çünkü İskender tahta çıktığı zaman devlet kasasında sadece 60 Talanton (bir talanton yaklaşık 27 kilo altın) nakit para ve 500 talontan borçla karşılaşmıştı. Bu yetmezmiş gibi Pers Seferinin hazırlıkları ve sislahlanma için 800 Talanton daha borçlanıyor. Ve sefere çıkarken yanlarında sadece 70 Talanton vardır.

Bu yüzden bazı tarihçiler geride büyük ölçüde borç da bırakan İskender’in Pers seferinden fetih kadar ganimet de beklediğini ileri sürmektedir. Fakat amaç fetih ve ganimet olsaydı, İskender bu amaçlarına daha ilk savaşlarında ulaşmıştı. Yani bir başka deyişle Pers Seferi daha savaşın ilk yılında tüm amaçlarını fazlasıyla gerçekleştirmişti.

Özellikle İssos Savaşından sonra elde edilen ganimetlerden başka, Darius’un ana ordugahı Şam, Parmanion tarafından ele geçirilince burada çok büyük bir hazine ile karşılaşıldı. Sadece madeni paraların değeri 2.600 Talantondu.

Ayrıca Tir (Tyros) kuşatması sırasında Darius’tan yeni bir barış teklifi geliyor. Darius barış teklifinde, Fırat’ın batısında kalan tüm topraklarını İskender’e bırakmayı, kızını İskender’e vermeyi ve İskenderi kendisiyle eşdeğer bir büyük Kral olarak tanıyacağını yazıyor, ayrıca ailesinin serbest bırakılması için de, 10 000 Talanton fidye ödemeyi teklif ediyordu.

İskender bu öneriyi generalleriyle görüşürken, kendisinden sonra ikinci adam konumundaki Parmanion: daha bir yıl öncesine dek, Makedonların rüyasında bile göremeyeceği bu teklif karşısında “Ben İskender olsaydım kabul ederdim” deyince, İskender: “Parmanion olsam ben de kabul ederdim. Ama ben İskender olduğum için kabul edemem” demiştir.

Yani amaç toprak ve hakimiyetse, Makedonya’nın 30-40 katından daha büyük bir alana sahip olunmuş, Para ise nakit ele geçen büyük miktarların haricinde ele geçirilen ülkelerin vergi gelirleri de, sürekli akacak büyük gelir kaynaklarıdır. Ünvansa Büyük Kral olarak tanınacaktır.

Öyleyse Büyük İskender çekilip sarayına rahat yaşamak varken, dağlarda, çöllerde, savaş meydanlarında bin bir zorlukla mücadele ederek, her an için ölüm ve yaralanma tehlikesiyle yaşamayı göze alarak, böyle bir teklifi niye geri çevirmiştir?

Bu da göstermektedir ki, İskender’in asıl hedefi, fetih ve yağma değildir. Onun asıl hedefi, zaptolmaz keşif merakı ve insanlığın ortak bir kültürde birleştirilerek hep birlikte bir yönetim altında yaşaması olup, fetih ve ganimetler Yunan ve Makedon askerlerini yanında tutabilmek için onlara verilen bir rüşvet gibidir.

Örneğin Gavgamela Meydan Muharebesinde altmış bin kişilik ordusuyla Perslerin yarım milyonluk ordusunu yenerek Asya Kralı unvanını alan İskender, bu savaşın ganimetlerini askerlere bırakmış olup kendisi sadece lll. Darius’un altın çekmecesini almış ve bunun içine de Homeros’un İlyada adlı kitabını koyarak, her zaman başucunda taşımıştır.

Çünkü İskender Asya seferi boyunca, yerli halkın yaşam tarzına, inançlarına ve kültürüne saygılı davranmış, bir bakıma bunları kabullenerek, Grek kültürüyle bunları birleştirmeye çalışmıştır. Örneğin Darius’un ölümünden sonra uzunca bir süre, medya kıyafetleri giydi, Perslerle ilgili emirleri Darius’un yüzüğü ile mühürledi ve davetlerde Pers soylularına masasında yer ayırdı.

Yönetim anlayışında da, yerli halka ve soylularına, savaş ganimeti esir muamelesi yapmadı. Ele geçirdiği ülkelerin yönetimini genellikle yerli beylere bıraktı. Gittiği ülkeleri fetheden despot bir hükümdar görüntüsü yerine, o ülkeleri ve halklarını Perslerden kurtaran bir kurtarıcı ve tanrısal kahraman olarak karşılanmayı tercih etti. Onlara kendi kültür ve yönetim geleneklerini dayatmak yerine, onların kültür ve geleneklerini, kendine bir kazanç gibi ekledi.

Tabii ki bu durum, Yunan ve Makedon asker ve generalleri ziyadesiyle rahatsız ediyordu. Nitekim Phrada’da bu durum İskender’in orduda büyük bir temizlik yapmasına neden olmuş ve ordunun başkomutanlığını da yapmış olan Parmenion ile ordunun en rütbeli komutanı olan oğlu Filotas öldürülmüşlerdir.

Hatta Granikos Savaşında hayatını kurtaran en yakın arkadaşı Kleitos ile bir içki aleminde bu yüzden tartışmaya başlamışlar ve sonuçta Kleitos’u öldürmüş, fakat sonradan duyduğu pişmanlık nedeniyle günlerce odasından çıkmamış, hatta intihara teşebbüs etmiştir.

İskender, insanları Pers-Grek karışımı bir kültürde birleştirmeyi amaçladığı için, yeni şehirler kurmanın yanı sıra, evliliklere de önem vermiştir. Asya seferinin başarıyla sonuçlanmasını kutlamak için Sus’ta çok büyük düğün şenlikleri düzenleyerek, kendisi ve arkadaşları, soylu Pers kadınlarıyla evlenmişlerdir. Bu düğüne yerli ve Hint sanatçılardan başka, Yunanistan’dan da 3000 sanatçı getirilmiştir.

İskender Pers hanedanının temsilcisi olduğunu ifede amacıyla, kendisi hem lll. Darius’un büyük kızı Stateira ve hem de ondan önceki Pers hükümdarı lll. Artaxerxes Ockos’un küçük kızıyla evlendi. En yakın dostu Hefaistion’na da, lll. Darius’un ikinci kızı Drypetis’i verdi.

İskender ve Hefaistion (İskender filminden)

Bundan başka Krateros’a, Darius’un erkek kardeşinin kızını, Perdikkas’a, Medya Satrapının kızını, Ptolemaios ile Eumenes’e, Artabozos’un kızlarını, Nearch’a, Mentor ve Basire’nin kızlarını, Seleukos’a Spitama’nın kızını vererek bu şekilde 80 evlilik gerçekleştirdi. Ayrıca binlerce askerin ilişkilerini de evlilik olarak onayladı.

Muhteşem bir kraliyet çadırında beş gün beş gece süren düğün şenliklerinde Yunan ve Hintli sanatçılar da görev aldıysa da, törenler Pers dini törenlerine ve Pers geleneklerine göre yapıldı. Tüm bunlar da göstermektedir ki, İskender’in amacı Makedonlarla Persleri ve Asya halklarını kaynaştırmaktı.