Türkiye'de Müzecilik ve Sorunları (2)

2-TÜRKİYE’DE MÜZECİLİK

Türkiye’de Müzecilik kimse zahmet edip gelmesin, görmesin, beni de rahatsız etmesin anlayışıyla yapılmaktadır. Kültür Bakanlığı personelinin müzecilik adına yaptığı tek şey, tarihi eser olarak tanımlanan buluntuları kayda geçirip depolamaktan başka bir şey değil maalesef.

Ama tabii ki personelin asıl iş ve işlem alanı ise, bu eserlerle ve personelin özlük hakları ve yönetimiyle ilgili yazışmalardır. Yani bürokrasidir. Aslında ülkemizdeki tüm bakanlıklar da bir bakıma bakanlığın adını aldığı alanla ilgili çalışmalar yapmak yerine bakanlık personelinin yönetim denetim ve özlük haklarıyla ilgili yazışmalardan ibaret bir görev anlayışına sahiptir. Yani özetleyecek olursak her bakanlıkta personelin öncelikli işi kendi sorunlarıdır. Özlük haklarıdır ve bunlarla ilgili yazışmalardır.

Kültür Bakanlığının farkı ne derseniz, kültürde amaca yönelik kurumların işlemesi tamamen toplumun denetimi ve ilgi alanının dışında kaldığından, burada bakanlık bütünüyle bürokrasiden ibaret kalmaktadır.

Örneğin Milli Eğitim Bakanlığında, Sağlık Bakanlığında ve Adalet Bakanlığında da bürokrasi ön planda olsa da, burada bir yandan da okullar, hastaneler, mahkemeler de çalışmaktadır.

Kültür bakanlığında ise müzeler ve ören yerleri, kendi kabuğuna çekilmiş biçimde ve halkın ilgi alanı dışında ne yaptığı merak konusu olmayan, bu yüzden aktif bir çalışması olmayan yerler olarak görülmektedir. Yani bir okul, bir hastane veya mahkeme kadar göz önünde değildir. Zaten tüm müzelerin yıllık ziyaretçi sayısı, belki de Amsterdam ya da Brüksel’deki bir müzenin aylık ziyaretçi sayısı kadar bile değildir.

Buradan da anlaşılacağı gibi Kültür bakanlığı personeli, bürokratik yazışmaların dışında, tarih ve kültürle, ülke tanıtımıyla ilgili her hangi bir şey yapmadıkları gibi, ziyaretçilerin ören yeri ve müzelerde karşılaştıkları zorluklar ve ziyaretçilere karşı ilgisizlik ve buna benzer gayri ciddi durumlar nedeniyle de, menfi tanıtıma neden olmaktadır.

Her şeyden önce şu anlayışın yıkılması gerekmektedir. Orada çalışan herkes, kendisinin orada görevlendirilme nedeninin o müze olduğunu ve ekmeğini onun sayesinde elde ettiğini unutmamalıdır. Müzenin ise bir depo memurluğu olmadığını; müzenin bir ülkenin tarihi, yani geçmişi ve kültürel altyapısı olduğunu; eğer tarih biliminden insanlık adına ders alınacaksa, bu derslerin en somut biçimde çıkarılacağı yerlerin müzeler ve ören yerleri olduğunu, bu yüzden çok önemli bir görev üstlenmiş olduğunu bilmesi gerekir. Ayrıca müzelerin bir ülkenin en somut biçimde tanıtım alanları olduğunu bilmesi ve içine sindirilmesi gerekir.

Ve ilginçtir son yıllarda görüştüğün alt kademe memur ve ören yerlerindeki bekçiler bu tür bir çalışmaya çok heveslidir. Kendilerinin hiçbir işe yaramadığını düşünmektedirler. Ama kendisini haklı olarak yönetimin çizdiği yoldan gitmek zorunda hissetmektedir. Öyleyse illerin kültür müdürlükleri neden kültür adına daha aktif davranmıyor, bunları desteklemiyor, heveslendirmiyor, müzeleri ve ören yerlerini daha cazip hale getirmiyor da, adeta neden bunların önünü kesmekte ve kültür müdürlüğünü bir bürokratik işlem merkezi olarak değerlendirmektedir.

Yoksa bu alanlar kültür Bakanlığı tarafından siyasi kadrolaşmalar için mi kullanılmaktadır. Eğer durum böyle ise – ki; siyasi geleneğimiz böyledir- Kültür Müdürleri siyaset anlayışlarına göre atandığından, önceliği siyasete vermek zorunda mı kalıyor. Tarihe ve kültüre belli siyasi ve dini görüşler açısından bakmak gibi yanılgıları mı vardır. Yoksa başka sorunları mı vardır?

Ben bunları bilemem; bilmem de gerekmez; ama Kültür Bakanlığının görevi bunları araştırıp, bulmak, bilmek ve önlemlerini almaktır. Elbette ki, ülke çıkarı siyasi çıkarın önünde geliyorsa ve elbette ki gerçekten kültür bakanı ise ve elbette ki, kültürün yaşamsal bir değeri varsa.

Beş altı sene kadar önce Burdur Müzesini ziyaret ettiğim zaman da görmüş olduğum buna benzer bir ilgisizlik üzerine şunları yazmışım.

Tarih, insanlık hafızasıdır ve ondan ders alınıyor ise bir anlamı vardır.
Bu yüzden çok zengin bir tarih hazinesine sahip olmak, faydalanılıyorsa övünç, faydalanılamıyor veya insanlığın faydalanmasına sunulamıyorsa, hatta depolarda saklanıyorsa utanç kaynağı olarak kabul edilmelidir.

Onun için Burdur Müzesi yıllar yılı içimde bir sancıdır. Benalüx ülkelerinde en az otuz müze gezdim, hepsinin toplam arkeolojik eser zenginliği Burdur Müzesi kadar değildir. Ama ne bu eserleri sergileyecek sayıda müzeleri, ne salonları, ne de bunu pazarlama yeterliliğine ve istekliliğine sahip bir personeli vardır.

Burdur Müzesi

Geçmiş yıllarda bir müze ziyaretimde gözlediğim ilgisizlik üzerine Müze Müdürü ile görüşmek istedim. Ziyaretçi sayısının artırılması, halkta ilgi uyandırılması ve Avrupa ülkelerinde bu yönde yapılan çalışmalarla ilgili görüş ve düşüncelerimi aktaracaktım.

Görüştüğüm kişi, „Müdür bey meşgul, önerilerinizi bana anlatabilirsiniz“ dedi. Anlattığım zaman da, yazışmaların çokluğunu söyledi. Atama, tayin terfi, tahkikat vs. Yani müzede personel olmasa iş de olmayacak. Çünkü bu anlatımdan, iş denilen şeyin, personelin kendi özlük haklarıyla ilgili yazışmalar olduğu anlaşılıyor.

Sonuç olarak, personel bürokratik yazışmalarla başedememektedir. Eserler depolara hapsolmuş paslanmaktadır. Ziyaretçi sayısı çok az olduğu halde personelde, sanki bir bezginlik sezilmekte, gelen ziyaretçi kendini rahat hissedememektedir.

Burdur Müzesindeki eserlerle Avrupa’da yüz tane standart müze donatılabilir. Tabii ki müze binaları ve çok sayıda eser olması da, müzecilikte başarı için yeterli değildir.

Bunun sunumu ve sunumu yapacak personel de çok önemlidir. Türkiye’de eser bolluğu, sunum sıfır olunca hiçbir anlam taşımamaktadır. Avrupa’da müzeler darphane gibi çalışmaktadır ve giriş ücretleri çok yüksektir. Amsterdam şehrinde gittiğim en az on Müze içinde giriş ücreti on Avro’dan az olanı yoktu. Ve hiç birisinde de doğru dürüst arkeolojik bir eser de yoktu. Genellikle resimler, teknolojinin kullanıldığı gösteriler vs. ile müzeler, cazibe merkezi haline getirilmiştir.

Bu yıl içinde Burdur Müzesini iki kez ziyaret ettim ve bir hayli gelişme gördüm. Fakat ne yazık ki, beş altı sene önce Burdur Müzesi için yazdıklarım, 2010 Yılında bugün Manisa Müzesi için de aynen geçerlidir.