Araplara laiklik açılımı!..

Hepimizin bildiği bir atasözümüz vardır; görünen köy kılavuz istemez…Başbakanımızın Davos ve Gazze çıkışlarından sonra Ortadoğu’nun veya İslam âleminin önderliğine soyunduğu, son K.Afrika gezilerinden sonra bir kez daha anlaşıldı. Ayrıca İsrail’e karşı Filistin davasında savunucusu olduğunu da bir kez daha gösterdi. Bütün bunlar olup biterken Arap devletlerini yönetenlerin buna pek sıcak baktığı da söylenemez... Arap olmayan bir liderin ortaya çıkışından rahatsızlık duyacakları da açıktır.

Ne var ki, Başbakan Arap liderlerinden çok halklarını hedefliyor. Bu ziyaretlere televizyonlar anında verirken batının The Guardian, Time, Dıe Welt, The Times, The Daily Telegraph ve The New York Times gibi belli başlı basın organları da geniş verdi. Dünyanın gözü kulağı o günlerde Mısır, Tunus ve Libya’daydı. Dünyanın önde gelen gazetelerinden Financial Times ilginç bir saptama yapmıştı; “Erdoğan 1187’de Kudüs’ü Haçlılardan geri alan Selahattin Eyyübi’den sonra Arapların en fazla hayranlık duyduğu lider...”

Din kardeşiyiz dediğimiz, bazı konularda arka çıktığımız Araplara, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetini uluslararası arenada neden tanımıyorsunuz gibisinden bir soru sormak nedense aklımızdan hiç geçmiyor… I.Dünya Savaşı yenilgimizde Arap çöllerinde neler olup bittiğini ise unutup gitmişiz…

Kuzey Afrika ve Ortadoğu İslam devletlerinin geçmişten günümüze kadar gelen süreç içerisinde anlaşamadıkları, birbirlerinin kuyularını kazdıkları bir yana hep bazı devletlerin güdümünde kalmışlardı. Onları toparlayacak, çıkarlarını koruyacak lidere her zaman ihtiyaç duymuşlardı. Bazı Araplar o lider kendi içimizden mi, yoksa dışarıdan mı gelecek diye düşünmüş olabilirler. Arap dünyasına baktığımızda kiminin etliye sütlüye karışmadığı, petrol gelirlerini afiyetle nemalandıkları görülüyor. Kimileri dış güçlerin kışkırtmalarıyla hürriyet, demokrasi adına birbirlerini yiyorlar. İsrail ile dostluğu pekiştirmenin kendilerini karlı çıkaracağını ise nedense düşünemiyorlar…

Kısacası yuvarlanıp gidiyorlar…

Başbakanımız Kuzey Afrika ülkelerinde “Arap Baharı” olarak nitelenen, bazı anlaşmaların imzalandığı Mısır, Libya ve Tunus gezisinde olağanüstü coşkuyla karşılandı. Meydanlar, caddeler posterler ve bayraklarla donatıldı. Bunların paraları Arap hazinelerinden(!) karşılanmış olmalı!.. Meydanlarda Türkiye’deki seçim mitinglerinden çok daha fazla kalabalık toplandığı söylenebilir. Tunus’ta kendisine yöneltilen Türkiye’de din-devlet ilişkileriyle ilgili bir soru üzerine “Türkiye’yi tanımlarsam herhalde sizin için yeterli olacaktır. Biz demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletiyiz. Anglosakson bir laiklik anlayışı değil. Kişi laik olamaz, devlet laik olur. Bir Müslüman, laik bir devleti başarılı bir şekilde yönetebilir. Laik devlet her inanç grubuna eşit mesafededir” demiş.

Başbakan’ın laiklikten söz etmesi batı dünyasının hoşuna gitmiş olsa bile Araplarda, özellikle Mısır’da bir anda soğuk rüzgârlar estirdi. Mısır’da ilk seçimde iktidara geleceği sanılan, şeriata dayalı anayasa yapmak isteyen Müslüman Kardeşler bu sözü tepkiyle karşıladı. Başbakana başka ülkelerde uygulananlar Mısır’da söz konusu olamaz gibisinden yanıt verdiler. Türkiye laik devlet şartları, Mısırdan farklıdır dediler. Ardından Arap devletlerinin dışarıdan alınma projelere ihtiyacı olmadığını söylediler. Arapların beklenmedik tepkisi karşısında laiklik sözünün tercüme hatasından kaynaklandığı ileri sürüldü. Meğer Arapçada laiklik sözünün karşılığı dinsizlik anlamına geliyormuş!.. Anlaşılan Araplar şeriattan başka sistem tanımamakta direniyorlar; belki de halkı uyutan şeriat yöneticilerin işlerine geliyor. Bizde de zaman zaman bazı aklı evveller şeriattan yana olduklarını söylemiyorlar mı?

Arap ülkeleri ile Avrupa arasında bir bakıma geçit konumundaki Türkiye’nin en büyük şansı en başta laik bir ülke olmasıdır. Büyük olasılıkla Arap olmanın kimliğini şeriata bağlıyorlar!.. Mısır’da Hüsnü Mübarek rejiminin devrilmesinden sonra yapılacak yeni anayasanın laik mi yoksa şeriata yönelik mi olacağı tartışılıyor. Başbakanımız Mısır’da bu tartışma sürerken onlara ne yönde karar vermeleriyle ilgili açıklama yapmayı düşünmüş olmalı; “Laiklik, din karşıtlığı anlamına gelmez. Ben Mısır’ın laik bir anayasaya sahip olmasını tavsiye ediyorum. Çünkü laiklik din düşmanlığı değildir. Laiklikten korkmayın. Umuyorum ki benim bu açıklamamdan sonra Mısır halkının laikliğe bakışı değişecektir.”

Başbakanın bu sözü ile Mısır halkının laikliğe bakışı da değişmeyecektir. Önceki yıllarda Başbakanın laikliğe ters düşen bazı sözleri olduğu hatırlanırsa da insanın zaman süreci içerisinde görüşlerinin değişeceğini de kabul etmek gerekir.

Din devleti ile laik devlet anlayışı birbirlerine taban tabana zıt iki ayrı kavramdır. İslam devleti dinsel temele dayalı yönetim ve ona boyun eğen toplumdan oluşur. Şeriatla yönetilen ülkelerde toplum ümmet, insan ise ümmetin bireyi olarak algılanır. Ümmet hiçbir zaman özgür iradeye, kişiliğe sahip değildir. Buna karşılık laik toplumların bireylerinde vicdan, akıl ve özgür irade ön plandadır. Eğitimin de bunda büyük payı olduğu yadsınamaz. Aydın insan karşılaştığı her sorunu felsefenin ana ilkesi olan “neden” ve “niçin” gibi soruları sorarak özgürce yanıtını bulabilir. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi de bunun en açık kanıtıdır. Şeriatta bireyin böyle bir sorgulamaya hakkı yoktur. Buna izin verilmez, körü körüne biat edip kul olmak önceliklidir.

Başbakanın Mısır’da ortaya attığı laiklik kavramını sanırım orada da pek çok kişi sorgulayacaktır. Sözlükler laikliği siyasal ve toplumsal sistemin din ve devlet ayrılığı ilkesine dayanması olarak açıklarsa da birden çok tanımı olduğunu da söylemekte yarar vardır. Laiklik anlayışında her dine eşit mesafede olması, yasalar yapılırken dini kurallara değil evrensel hukuk kuralları ön plana alınmalıdır. Ayrıca kamu alanlarında herhangi bir dinin simgelerinin toplumu etkileyecek şekilde kullanılmaması gerekir.

Aydınlanma felsefesinden geçmemiş, karşılaştığı olayları akıl ve bilimin terazisinde tartmamış, K.Afrika ve Ortadoğu ülkelerindeki feodal düzen, laiklik olgusuna engeldir. Büyük olasılıkla o ülkelerde laik düzene uygun yönetim ve yasaların yapılması hayalden de ötedir…

Türkiye’nin laik düzeni benimseyişindeki asıl etken Atatürk’ün Türkiye’de hukuk, kültür, eğitim ve toplumsal alanlarda aydınlanma hareketini başlatarak uygulamasını on beş yıl gibi kısa bir süreye sığdırmış olmasıdır. Geri kalmış ülkelerde bu iş kolay değildir. Atatürk gibi dahi bir liderin ortaya çıkması, Türkiye için büyük bir şans olmuştur.

Başbakanın örnek gösterdiği Türkiye modeli demokrasiye Arapların yakınlık duyacaklarını sanmıyorum. Yüzyıllar boyunca biat etmeye alışmış toplumların aşama geçirmeden demokrasiyi, laikliği benimsemesi öyle kolay olacak işlerden değildir.

erdemyucel2002@hotmail.com