Doktorların ve hastaların feryadı!

Gün geçmiyor ki, doktorlara saldırılar ve hastaların şikâyetleriyle ilgili bir haber basında yer almasın. Bazen doktorlar hasta yakınları tarafından dövülüyor! Bazen de doktorlar hastalarına kaba kuvvet uyguluyor. Trafik kaza yerine şu veya bu nedenle geç gelen ambulans personeline saldırılıyor!..

Bu çirkin olayların nedenleri nedir?

Doktorlar ile hastalar veya hasta yakınları neden karşı karşıya?

Doktorlar hastalarına ilgisiz mi, yoksa insanlar mı saldırganlaşıyor?

Sağlık Bakanlığı bir süre öncesi bazı kararlar alarak yürürlüğe koymuştu. Bunların başında aile hekimliği ve hastanelerde görev yapan doktorların muayenehanelerinin kapatılması gelmişti.

Bakanlığın aldığı kararlar yerinde mi, değil mi? Bu yazımda biraz bu konuyu irdelemeye çalışacağım.

Aile hekimliği eskiden aile bireylerini tedavi eden doktorlar için kullanılırdı. Günümüzde doktorların sayısı artmış, uzmanlık alanları çoğalmıştır. Aile hekimi kendini aşan konularda hastaya bir bakıma sağlık danışmanlığı yapmaktadır. Gerçekte iyi bir uygulamadır. Hastanelere yığılmaları önlemesine karşılık aile hekimleri maaşları dışında diğer doktorlara yapılan ödeme sistemlerinden prim almaktan mahrum bırakılmışlardır.

Muayenehanelerin kapatılmasının doktorlar ve hastalar için yerinde olduğu pek söylenemez. Muayenehaneye giden hastalar doktorlarıyla daha yakın ilişki ve konuşma olanağı bulmakta ve belirli bir ücret ödediklerinden hekime daha çok güven duyuyorlardı. Uygulamada doktorlar da hastalarıyla çok daha ilgilenmekte, hastası kendilerini gerektiğinde her zaman telefonla arayabiliyorlardı.

Devlet hastanelerinde görev yapan sağlık personeli aynı yakın ilişkiyi hastalarına gösterebiliyorlar mı?

Mesai saatleri sona erdiğinde özel hastası için hastanede kalıp kendisiyle ilgileniyorlar mı? Yoksa benim mesaim bitti nöbetçi hekim ilgilensin deyip çekip gidiyorlar mı? Özellikle bu durum ameliyat edilmiş hastalarda çok daha önem kazanmamaktadır. Ameliyatı yapan operatör ne yaptığını bilir, yerine bakan doktor ise ameliyatın safhalarını ne kadar bilebilir?

Hasta ve doktorlar arasındaki çatışma bu durumlardan kaynaklanmış olabilir mi?

Sağlık Bakanlığı devlet hastanelerinde performans denilen bir sistemi uygulamaya koydu. Devlet hastanelerinde doktorlara ödenen bir barem sistemi vardır. Bu yönden konuya bakıldığında şöyle bir tablo ile karşılaşırız; yeni mezun bir doktor 1500-2000 TL arasında bir maaş alırken, en kıdemli doktora ödenen 2000 Tl civarındadır. Ayrıca baktığı hastaya göre kendisine bir “Performans pirimi” ödenir. Yapılan muayeneden, istediği tahlillerden ve gerekiyorsa ameliyata kadar ödenin primler arasında farklılıklar vardır. Kısacası doktor maaşı dışında yaptığı her işlemden puan alır ve ay sonunda bu puanlar toplanarak kendisine Döner Sermayeden belirli bir ücret ödenir. Ancak doktor izinli veya raporlu ise maaşı dışında alacağı ücretten mahrum kalır. Doktorun puan ortalaması belirli ortalamanın altında kalırsa bu kez hastane yönetiminin inisiyatifiyle ek puanla biraz para verilmesi sağlanır. Ancak bu ödeme kesin değildir ve bazen de verilmez. Böyle olunca da aile geçindirmek zorunda olan doktorlar mümkün olduğunca rapor almaktan ve izin kullanmaktan kaçınırlar!..

Bu konuda doktorları açmaza düşüren bazı durumlar vardır. Türkiye’de azımsanmayacak sayıdaki hastanenin döner sermayesi yoksa o zaman doktor devletin sağladığı belirli bir maaşla yetinmek zorunda kalır. Bu durumu önlemek için bütün hastanelerin tek Döner Sermaye altında toplanması gibi bir uygulamaya gidileceği söylenmektedir. Bu nasıl bir sonuç verir; o da tam netlik kazanamamıştır. Türkiye’nin değişik yerlerinde parasal yönden iyi kazanan hastaneler olduğu gibi kazanamayan hastaneler de vardır. Böyle olunca da devlet hastanelerinde çalışan doktorlar arasında birbirlerinden farklı parasal sorunlar ortaya çıkmaktadır.

Devlet hastanelerinde doktorlara verilen puan sistemi bir garabet örneğidir. Bu sistem hangi kıstaslara göre yürütülmeye çalışılmaktadır? Örneğin muayene 21 puan, çocuk muayenesi 30 puan, ultrason 35 puan, fıtık ameliyatı 400 puan…

Bu puanlama neye göre yapılmış? O da tam net değil. Uygulamada 10 dakikada yapılacak bir ameliyata 400 puan, safra kesesi ameliyatı 500 puan, apandisit ameliyatı 400 puan değerindedir. Aynı şekilde 2,5 saat veya daha az süren ameliyata da aynı puan veriliyor. Bu da gösteriyor ki, ilaçla tedavi edilebilecek bir hastayı doktor ameliyat ederse çok daha fazla puan alacak!..

Garabet örnekleri bununla da kalmıyor. Hastayı muayene ederek teşhis koyan doktor 21 puanda kalırken, ultrason için gönderdiği radyolog 35 puan alıyor. Doktorların branşları arasında muayene sayısı yönünden de dengesizlik bulunmaktadır. Çocuk, göz, dâhiliye gibi branşlardaki hasta sayısı daha çok; beyin cerrahisi ile genel cerrahinin hastaları daha azdır. Böyle olunca da hasta sayısı daha çok olan doktor diğerinden daha fazla kazanç sağlamaktadır. Ayrıca bir cerrah yatırarak tedavi ettiği her hasta için sıfır puanı almaktadır. Buna karşılık mide kanaması, safra kesesi iltihabı gibi hastalıklarda dahiliye servisine yatırırsa puan almaktadır. Oysa aynı hasta cerrahi servisinde tedavi görürse doktorun puanlaması yine sıfırdır (!). Bağırsak tıkanıklığı olan bir hastayı ilaçla tedavi eden doktor da sıfır puanlıdır(!). Hastayı ameliyat eden, cerrahların tabiriyle aç kapa yapan bir cerrah 250 puan, kısa bir dokunma ile yetinirse 500 puan almaktadır.

Kısacası uygulanan bu sistem hastanelerde branşlar arasında çalışma huzurunu bozmaktadır. Örnekler öylesine çok ki; hangi birinden söz etmeli? Cildiye uzmanı hastaya dışarıdan bakarken, uzun süre ameliyatta kalan kalp cerrahından daha fazla puan alması olasıdır. Kısacası ameliyat edip etmemek, ilaçla tedavi edip etmemek gibi her şey doktorun vicdanına kalmıştır. Vicdan ile cüzdan arasında çelişki!..

Özel hastanelerde ise durum biraz daha farklıdır; puanlama sisteminin yerini bu kez fatura almıştır!..

Özel hastaneye başvuran sigortalıysa cüzi bir muayene ücreti alır. Hasta bununla kurtulacağını sanır. Ne var ki, hasta yine yanılmış ve bir tıp bir komedisi ile karşı karşıya kalmıştır. Doktor hastayı diğer branşlardaki doktorlara yönlendirir; hepsi ayrı ayrı tahlilleri, bazen de aynı tahlilleri ister. Sonuçta hasta sigortalı olsa da hepsine ücret ödemek zorunda kalır. Bu durumda doktorlar ne kadar tahlil yaptırırsa, röntgen, ultrason çektirirse ona göre fatura almaya hak kazanır. Özel hastanede kesilen her faturadan pay alacağını bilen doktor da ona göre davranır. Burada da vicdan ile cüzdan birbirine karışmıştır.

Hipokrat yemini derseniz o da artık günümüzde rafa kaldırılmıştır.
 

NOT: Değerli dostum Prof. Dr. Turan Yazgan’ın vefatını üzüntü ile öğrenmiş bulunuyorum. Türk Dünyası Araştırmaları ve Türk Dünyası Tarih Dergisi’nin sayfalarını bana açmış olan hocamıza rahmet diler, ailesinin, yakınlarının ve milliyetçi camianın başı sağ olsun.

erdemyucel2002@hotmail.com