Görgü ve Görgüsüzlük Üzerine

Kısa bir süre önce bazı gazetelerde “Böyle görgüsüzlük görülmedi” başlığı altında ilginç bir haber yer aldı. Bu haberde Rusya’nın yeni petrol ve doğal gaz zenginleri, Arap şeyhlerini gölgede bırakarak görgüsüzlükte sınır tanımadığı belirtiliyordu. Meğer Rus zengin BMW marka otomobilini altın kaplatmıştı...

Gerçekten petrol zengini Arapların sergiledikleri görgüsüzlük örnekleri gün olmuş basına yansımıştı ama bu kez, ortaya çıkan Rus zengin onları gölgede bırakmıştı. Sovyetlerin dağılmasından sonra Rusya çeşitli mafyaların at koşturdukları bir memleket olmuştur. Rusya’ya gidenlerin anlattığına göre başta Moskova olmak üzere büyük şehirlerdeki Rus, Çeçen, Gürcü mafyalarının varlığı hissediliyor ve onların hiç birisi diğerinin ilgi alanına karışmıyorlarmış. Aynen 1920’li yıllarda Amerika’da gangsterlerin kol gezdiği gibi...

Kuşkusuz, BMW’sini de altınla kaplatan da bunlardan biri olmalı... Görgüsüzlüğün yalnızca Araplara özgü bir şey olmadığı da böylece ortaya çıkmış oldu. Osmanlı padişahlarının, batılı kralların da sofralarındaki altın yemek takımları olduğu bilinir. Günümüzde bunların müzayedelerde satıldıklarını görürüz. Yanılmıyorsam kısa bir sür önce de bizdeki bir müzayede firması Sultan II. Abdülhamit’in tuğralı, altın yemek takımların açık arttırmaya çıkarmıştı.

İhtişam, gösteriş başka görgüsüzlük başkadır. Belki de aralarında incecik bir çizgi vardır. Sözlükler görgüyü; bir kimsenin anlayış, seziş ve bilgisini arttıracak nitelikte olan, kişiliği üzerinde olumlu etkiler yapacak bir olgu olarak nitelerler. Toplumlar içinde terbiyeli ve nazik davranmak için tutulması gereken yollar, davranış töresi, davranış bilgileri vardır.. Bunun içinde eski dilde adabımuaşeret denilen bir takım görgü kuralları konulmuştur. Bunun aksi davranışlarda bulunan insanlar için de görgüsüz sıfatı yakıştırılır. Görgüden nasiplenememiş insan denilir. Görgüsüzlüğün en yakın kardeşi ise terbiyesizliktir. Sırası gelmişken hemen belirteyim ki, toplumun görgü kurallarına uyma diye bir hukuki bir yaptırımı yoktur. Kısacası görgüsüzlük hukuken suç sayılmaz. Ancak toplum bu tür insanları bencil, banal, kaba ve son günlerin moda sözcüğü ile maganda olarak tanımlar ve kınar.

Görgü aileden başlar desek bile, okullarımızın en büyük eksikliği görgüyü içeren bilgilerin yeterince verilmeyişidir. Böyle olunca da toplumda görgüsüz bireylerin çoğalması kaçınılmaz oluyor. Okullarda nasihat dışında bu tür bilgiler verilmeyişinin yanı sıra piyasada görgü konusundaki kitapların satışı nedir, onları alan olur mu diye hep merak etmişimdir. Benim çocukluk yıllarımda yazarını bilmediğim, ancak “Adab-ı Muaşeret” isimli bir kitap vardı. Günümüzde böyle bir kitap var mı diye merak edip internette araştırdım. Bakın neler buldum;

Akın Alıcı’nın Yeni Görgü Kuralları.

A.Nazad Odyakmaz’ın Çağdaş Görgü Kuralları ve Protokol.

Ayşenur Kurtoğlu’nun Nezaket ve Görgü.

Hasan Deniz’in En Yeni Görgü Kuralları.

Zeki Duman’ın Adab-ı Muaşeret.

Nevin Meriç’in Adab-ı Muaşeret: Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi.

Merak edilse; görgülü olmak isteyenlere yol gösterecek bir takım kitaplar demek ki, piyasada bulunuyor. Ancak onların yanından bile geçilmemiş olacak ki, görgüsüzlük toplumumuzda da diz boyu...

Yerimiz elverdiğince birkaç örnek vermek isterim;

Telefon konuşmalarımızda belli kurallarına uyuyor muyuz? Toplum içerisinde cep telefonu ile konuşurken, etrafımızdakileri hiçe sayarak bağıra çağıra argo sözcükler dahil söylüyor muyuz?

Toplum içerisinde başkalarını rahatsız edecek giysilerle dolaşıyor muyuz?

Yemek yeme kurallarına yeterince uyuyor muyuz? Örneğin dirseklerimizi sofrada masaya koyuyor muyuz? Ekmeği elimize alıp tabağı sıyırıyor muyuz?

Toplu nakil vasıtalarında, tramvay veya metrobüste sürekli mikrofonla ikaz edilmesine rağmen insanlar neden kapıların önünde kümelenir, boş yerlere yürümezler anlayamıyorum?

Cep telefonlarının yasak olduğu otobüslerde bağıra bağıra konuşanlara ne demeli?

İstanbul’un en mutena semtlerinde gelin alayları düzenleyip, mahalle sakinlerini düşünmeden klakson, sonuna kadar açılmış teyplerini çala çala geçenlere ne denir?

Geçtiğimiz günlerde Beylikdüzü’nde gelin alınacak bir apartmanın kapısında saatlerce davullar zurnalar çalınmıştı. O caddede yaşanların hastası, uyuyan çocuğu var mı diye düşünmek akıllarına bile gelmiyordu. Ardından gece elbiseleri içerisinde sokakta göbek atan düğün sahiplerine ne isim verilir?

Okul çıkışlarında bağıra çağıra toplu nakil aracına binen öğrencilerden yer bulup oturanların yaşlılara ve kadınlar yer vermemek için uyuma taklidi yaparlarken acaba kimleri kandırırlar?

Bir zamanların eski İstanbul’da bir terbiye, bir nezaket vardı. Biraz kabaca davrananlar, “Dışarlıklılar (!) başka İstanbul yok” diye ikaz edilirlerdi. Oya bugün ne o İstanbul ve ne de İstanbullu kaldı.

Toplumda her gün rastladığımız görgüsüzlük olaylarını yazmaya kalksam, sanırım yazım pehlivan tefrikasına dönüşecek. En iyisi sözü Nasrettin Hocaya getireyim. Nasrettin Hoca fıkralarında insan dürüstlüğü ve hoşgörüsü önde gelmektedir. Ayrıca bu fıkralarda ince ince görgü dersleri de vardır.

İşte onlardan biri;

Hocanın her sorunun altından kalktığını duyan bir adam, etrafındakilere benim soracağım soruya yanıt bulamaz dermiş. Nihayet bir gün sokakta karşılaşırlar;

-Hocam, söyler misiniz, sabah olunca insanlar evlerinden çıkınca ne diye kimi o yana kimi de bu yana gider?

-Yahu efendi, herkes aynı yöne giderse dünyanın dengesi bozulur!..

Nasrettin Hocanın dediği gibi acaba herkes görgülü olsa dünyanın dengesi bozulur mu?

erdemyucel2002@hotmail.com