Güney Anadolu illerinden Adana, Mersin ve Hatay’ı kapsayan bir araştırma gezisinden İstanbul’a kısa bir süre önce döndüm. Araştırma konumun amacı basına yeterince yansımamış, toplumun büyük bir kesiminin bilmediği tarihi, sosyal içerikli konulara açıklık getirmek ve onları aydınlatmaktı. Nitekim, her şey istediğim gibi gelişti. Bu arada Adana’da ve çevre illerde evlenme akdi için Evlendirme Dairesine başvuranlardan Talasemi raporu istendiğini öğrendim. Talasemi raporu Türkiye’nin Adana, Mersin ve Hatay illerinde evlenecek çiftlerden istenilmektedir. Bu da hastalığın yalnızca bu illerde yaygın olduğunu göstermektedir.

Talasemi, kan hücrelerindeki bir tür bozukluktan kaynaklanan hastalıktır. Bazı yörelerde Akdeniz Anamisi diye isimlendirilen, ancak onunla pek yakın ilişkisi olmayan kan hücrelerindeki bir tür bozukluktur. Hastalığın kansızlıkla da çok yakın bağlantısı bulunmaktadır.Yorgunluk ve halsizlik gibi belirtilerle ortaya çıkan kan uyuşmazlığı ilerideki yıllarda büyük sorunlar doğurmaktadır.

Güney Anadolu’da karşılaşılan vakalar, tıp doktorlarından öğrendiğime göre yapılan tüm tedavilere ve önlemlere karşılık erken ölümlere yol açıyormuş. Hastalıklı ana ve babadan doğan çocuklar evlilik çağına bile ulaşamadan yaşamlarını yitiriyorlarmış.

Gerçekten çok acı...

Talaseminin özel bir türü Adana, Mersin ve Hatay illerinde dikkati çekecek boyutlarda bulunuyor. Talasemi bulaşıcı bir hastalık olmamasına rağmen, evlilik yoluyla taşınıyor ve bu hastalığı taşıyan bireylerin evlenmesiyle de çiftlerin çocukları hastalıklı olarak dünyaya geliyor. Evlenme başvurusunda bulunan çiftlerden bazıları hastalıklı, bazıları da yalnızca taşıyıcı olabiliyorlar. Bu nedenle, evlenmek üzere nikah dairelerine baş vuranlardan Talasemi raporu isteniyor. Böylece çiftlere Talasemi testi yapılıyor ve bireylerin taşıyıcı olup olmadıklarına bakılıyor. Adana Devlet Hastanesi’nde yalnızca bu konu ile ilgili bir birim oluşturulmuş, özel tıp kuruluşlarından getirilecek raporları ise Evlendirme Dairesi kabul etmiyor. Yapılan testlerde, önce çiftlerden yalnızca birisine bakılıyor, eğer taşıyıcı özellik bulunmazsa sorun olmuyor. Ancak çiftlerden birisi taşıyıcı ise bu kez diğeri de teste tabi tutuluyor .Çiftlerin her ikisinin de taşıyıcı olması sorun oluyor, doğacak çocukların sağlığı tehlike yaratıyor.

Güney Anadolu kökenli çiftler evlenme başvurularını Türkiye’nin diğer illerinde yapacak olurlarsa Talasemi raporu kendilerinden istenilmiyor. Türkiye’deki acayip uygulamalardan birisi de böylece karşımıza çıkıyor.

Türk Medeni Kanunu’nda bununla ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle de çiftler, evlenmeden önce yalnızca uyarılıyor. Ne var ki çiftler evlenme konusunda yine de ısrar ederlerse Türk Medeni Kanunu’nda, bununla ilgili yasaklayıcı bir hüküm bulunmadığından Nikah Memuru nikahı kıymak zorunda kalıyor.

Güney Anadolu’da bu hastalığın çok yaygın oluşu , içe dönük, dar kapsamlı aile evliliklerine bağlanmıştır.

Dünyanın Kan Bilimi (Hematoloji) üzerindeki sayılı uzmanlarından Dr.Muzaffer Aksoy, bu hastalığı bilimsel olarak, yıllar önce ortaya koymuştur. Bu konuda uluslararası bir de ödül alan Dr.Muzaffer Aksoy, l950’li yıllarda mecburi hizmetini yapmak üzere Mersin Devlet Hastanesi’ne Dahiliye Mütehassısı (uzmanı) olarak atanmıştı. Hastalarının bazılarında, o güne kadar dünyada bilinmeyen Talaseminin yeni bir türü ile burada karşılaşmıştır. Dr.Muzaffer Aksoy, konunun üzerine eğilmiş, araştırmış ve özellikle hastalığın toplumun bazı kesimlerde yaygın olduğunu görmüştür. Bu arada da hastalıklı ailelerin daha çok Arapça konuştuklarını fark etmiştir. İncelemelerini derinleştirdikçe Adana dışında, Mersin’de ve Hatay’da da yine Arapça konuşan ailelerin çocuklarında bu hastalığın yaygın oluşu dikkatini çekmiştir. Arapça konuşan bu topluluğun kimler olduğunu araştırınca da, etnik kökeni Arap yerine o günün koşullarından ötürü "Eti Türkleri" gibi acayip bir yanıtla karşılaşmıştır. Kısacası, yörede yaşayan; ancak toplumun kendi içerisine dönük, dışa kapalı olan ve aile içi evliliklerin çok sık yapıldığı ailelerde Talasemi olayları ile karşılaşmıştır. Bundan sonra Dr.Muzaffer Aksoy, Güney Anadolu’nun bazı illerinde yaygın olan bu kan hastalığını Uluslararası Tıp Kongresinde "Güney Anadolu’da Akdeniz Kıyısında yaşayan Eti Türkleri’ndeki Talasemi Hastalığı" olarak tanıtmış ve Dünya Tıp Kongresince de ödüllendirilmiştir. Bundan sonra da Türkiye’nin bu yörelerinde Talasemi ile ilgili çalışmalar başlatılmıştır.

Talasemi raporu gerçekte uyarıdan öteye gitmeyen, evlenme akdi yönünden yasal bir engel de çıkarmamakla beraber, evlenecek çiftlerin çoğunun böyle bir uygulamadan habersiz olmaları bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu testin yalnızca Adana Devlet Hastanesi’nde yapılması çoğu kez hastanede yığılmalara neden olmaktadır. Ayrıca testin yapılması için 40-50 YTL gibi bir ücretin istenmesi de bazı yoksul çiftlerde sorun oluşturmaktadır.

Kuşkusuz, Talasemi testinin evlenecek çiftlere bu illerde uygulanılması son derece yerinde bir davranıştır. Ancak içe dönük ailelerde evliliklerin, yavaş yavaş dışa açılmasıyla da Talasemi olaylarının ilerideki yıllarda ortadan kalkacağı da açıktır.


erdemyucel2002@hotmail com