Müzeler, Aydın Bir İnsanını Yitirdi...

Kırk yıl düşünsem böyle bir yazıyı yazacağım aklımın ucuna gelmezdi. Oysa kader ağlarını örüyor, beklenmedik anda böylesine bir haberle karşılaşıyor ve bu yazıyı yazıyorum.

Kenthaber’in aydın okuyucularından biri olan ve benim köşemin dışında önemli haberlerimize sürekli, ilkeli yorumlar yazan değerli arkeologlarımızdan Cevdet Üstündağ’ın Tire Müzesinde öldürülmesini içeren haberi okuduğumda şaşkına döndüm. Önce okuduğuma inanmak istemedim ve sonra çaresizlik içerisinde kabul etmek zorunda kaldım.

Tire Müzesi bekçilerinden birisi, kısa bir süre önce disiplinsiz davranışları ve 9 gün mazeretsiz işe gelmemesi nedeniyle cezalandırılmış, o da av tüfeği ile müzeyi basarak müze müdürü Enis Üçbaylar’a ateş etmiş. Müze Müdürü yaralanmış, Cevdet kardeşimiz ise saldırganı sakinleştirmek isterden başından vurulmuş… Bu üzücü olaydan sonra Tire Arkeoloji Müzesi, personelinin moral bozukluğundan ötürü Bakanlık onayı ile bir hafta süreyle ziyarete kapatılmış.

Ne garip ki, memleketimizin kültürel kurumlarından birinde bir cinayet işleniyor, ıvır zıvır haberlerle gündemi meşgul eden yayın kuruluşlarından pek azı bu olaya değiniyor… Bu acı olay da kültüre ne kadar değer verdiğimizin bir göstergesidir.

Kuşkusuz, her canlının tadacağı ölümün ne zaman ve ne şekilde geleceğini bilemeyiz… Belki yarın, belki yarından da yakın…

Cevdet’in ölümü de beklenmeyen, pisipisine ölümlerden biri oldu. Atatürkçü, aydın, demokrasiye içten inanmış ve aynı zamanda da çok iyi yetişmiş bir arkeolog idi. Gerçekten çok yazık oldu… Türk arkeolojisini, müzeciliğini yönetenler ona olanak sağlasalardı, kendisinden çok daha fazla yararlanabilirlerdi. Ne var ki, Kültür ve Turizm Bakanlığında son zamanlarda yönetime gelenler müze müdür ve uzmanlarını yeterince tanıyamadıklarından, doğal olarak da yaşamında Cevdet kardeşimizden yeterince faydalanamadılar. Yıllar öncesi Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlük makamında kalan merhum Hikmet Gürçay, Mehmet Önder ve Nurettin Yardımcı en küçük müzedeki personelini bile çok yakından tanır, yeteneklerini bilirdi. Geride kalan o yıllar Türk müzeciliğinin altın çağlarıydı. Sonradan işin içerisine çıkarlar, adam kayırmalar, politikalar girmiş ve her şeyde olduğu gibi kültür yuvası müzeler de pek çok kurum gibi yozlaşmıştır. Günümüzde bunun altından kalkamayanlar müzeleri ihale yoluyla özel kurumlara devretmeyi düşünüyorlar.

Başlangıçta Cevdet ile birbirimizi ismen tanıyorduk. Onunla ilk karşılaşmamız bir bakıma Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç’un cezalandırması olarak, İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğüne uzman olarak atandığı geçtiğimiz yılda oldu. Sultanahmet Camisi’nin önündeki kahvehanede uzun uzun konuşmuş, iki müzeci olarak dertleşmiş, ortak sorunlarımızı dile getirmiştik… Sorunların başında da yıllar yılı çözümlenemeyen teknik hizmetler sınıfındaki arkeologlar ile bu sınıfın dışında kalanlar olmuştu. Bunun mücadelesini yapıyor, ancak yanında yer alacak pek az arkeolog bulabiliyordu!.. Çoğu arkeolog da yerinden edilme korkusuyla sessiz kalıyordu.

Bu yazıyı yazmadan önce onunla ilgili bilemediğim bazı bilgilere erişebilmek umuduyla rahmetli müzeci Cenk Alpak’ın 1990 yılında yayınladığı müzecilerin biyografilerini kapsayan Müzeler Almanağı’nda herhangi bir nota rastlayamadım. Buradan yola çıkarak Cevdet Üstündağ’ın 1990 yılından sonra, yanılmıyorsam 1992’li yıllarda Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğünde görev aldığını sanıyorum. Konya Selçuk Üniversitesi arkeoloji ve sanat tarihi bölümünü bitirmiş, Nevşehir Hacıbektaş, Aydın, Afrodisias müzelerinde müze müdürü olarak görev yapmıştı. Eski bakanın Afrodisias Müzesine gelişinden sonra, yanılmıyorsam bir müze deposunu beğenmeyişinden ötürü, yukarıda değindiğim gibi İstanbul’a sürgün edilmişti. Bu olay hem ailesinin, hem de eğitim görmekte olan çocuklarının düzenini bozmuş, her şeyden önce rahmetliyi epey üzmüştü.

Kısacası İstanbul gibi geçimi maddi yönden güç olan bir yerde ailesinden ayrı yaşamak, diğer yönden de onlara yardımcı olabilmek… Bir yıla yakın süre yeniden Aydın yöresine atanmak için çok uğraş verdi ve sonunda Tire Arkeoloji Müzesi uzmanlığına atandı. Ne garip ki, ecel Onu orada bekliyormuş, hem de cahil bir katilin eliyle…

Kenthaber’in sürekli okuyucuları kendisinin gönderdiği ve benim de büyük bir zevkle yayınladığım yorumlarından anımsayacaklardır. Özellikle köşeme gönderdiği aydın düşüncesinin eseri olan yazılarını okuyanlar kendisini çok iyi tanımışlardır. Hemen her gün kendisiyle MSN’den görüşürdük ve bana “üstadım” diye hitap ederdi. Bu arada yitirdiğimiz bir müzeci olduğunda ne yapar ne eder rahmetli ile bilgileri toplar, gönderir ve biz de değerlendirirdik.

Bir dostu yitirmenin acısı içerisindeyken, sütunum da onun düzeyli yorumlarından yoksun kalacak… Zaman zaman mailime Atatürkçü, uygar, laik, cumhuriyetçi ve demokrasiden yana yazılar yazar, günün olaylarını yorumlardı. Yazdıklarının her biri ayrı birer makale değerindeydi. Kendisine bu yazılarını gerçek veya takma isimle yayınlamak istediğimi söylediğimde bana hep aynı sözü söylerdi; “Yok, üstadım yayınlama, ben onları senin okuman için yazıyorum…” Oysa yazılarının hemen hepsi yayınlanması gerekecek makalelerdi. Şimdi düşünüyorum da, sözünü dinlemeyip onları toplayıp yayınlasaydım diye… Böyle erken bu dünyadan kopup gideceğini nereden bilebilirdim.

Kenthaber’deki Mahdumun Muhterem Babasını Üzmeyin başlıklı köşe yazıma, yazdığı yorumun son yazısı olduğunu nereden bilebilirdi?

Dostumuzun son yorumunu sizlerle bir kez daha paylaşırken, kendisine Tanrı’dan rahmet, acılı ailesi ve meslektaşlarına başsağlığı diliyorum.

"Sevgili üstat, Milli Görüş geleneği ve Sn. Erbakan ile ilgili gerçeği yansıtan bir yazı yazmışsınız, teşekkürler ediyorum. Şimdi baktığımız zaman, 12 Eylül öncesindeki son seçim olan 1979 ara seçimleri -ki 5-0 AP almıştı- nde Sn. Erbakan'ın partisi MSP % 4,7 oranında oy almıştı. Hocanın talebeleri ise 2007 genel seçiminde % 47 oranında bir oy aldı ve 8 yıldır da iktidardalar. Bir gazeteci sormuştu Hocaya, eleştiriyorsunuz ama bunlar sizin talebeleriniz değil mi, diye... Bilirsiniz Hoca en olumsuz koşullarda bile laf ile durumu lehine çevirmekte pek mahirhanedir:-). Hoca gazeteciye şu yanıtı verdi: "Evet bunlar bizim talebelerdir ama talebe haylaz çıkmıştır. Haylaz talebe dersten kaçıp, arkada bahçede top oynamaya çıktıysa Hocanın ne suçu var değil mi?"

erdemyucel2002@hotmail.com