Sokakta kılınan namaz caiz mi?..

Namaz ile ilgili yeni bir tartışma hiç beklenilmeyen bir zamanda Fransa’da başlatıldı. Yeri ve zamanı mıydı, yoksa bunun ardında başka şeyler mi var?

Fransa İçişleri Bakanı Claude Gueant, Fransa’nın “Le Figaro” gazetesine verdiği demecinde; sokakta yapılan ibadetin laikliğe aykırı olduğunu vurgulamış, Paris, Marsilya ve Nice gibi şehirlerde Cuma namazlarının kamu alanına açık sokaklarda kılınmasını yasaklanacağını belirtmiş... Müslümanların sokaklarda kıldığı namazın memleketinde sorun oluşturduğunu, kamu alanına toplananların geçişleri engellediğini ve bu durumdan rahatsızlık duyulduğunu söylemiş... Yasaklama kararının gerekçesi olarak bunu gösterdikten sonra, sokaklarda yapılan ibadetin dine saygısızlık olduğunu vurgulamış… Fransa’daki din adamlarından Müslümanların uyarılmasını veya ikna edilmelerini istemiş. Bununla da kalmayarak aba altından sopa göstererek yasağa direnenlere güç kullanılacağını da söylemekten kaçınmamış...

Fransa’nın başlatacağı bu yasak diğer Avrupa ülkelerinde uygulanır mı ve Türkiye’ye yansır mı?

Kuşkusuz, konuyu enine boyuna düşünmeyenler, Fransa’nın uygulamak istediği yasağın Müslüman-Hıristiyan çatışması olduğunu söyleyenler de çıkacaktır? Basındaki bazı bağnaz çevrelerin bu karara ateş püsküreceği de açıktır…

Müslüman ibadetinin ana ilkelerinden biri olan, insanların yaptıkları yanlışlardan, günahlardan bir nevi arınma yolu olan namaz; dua etmek, ibadet etmek anlamında Arapça salât sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Tekbirle başlayarak selamla son bulan belirli hareket ve sözlerden oluşan namaz aynı zamanda bedensel yönden de ibadettir. İslam araştırmacıları namazın İslamiyet’ten önce bazı dinlerde benzeri şekillerde uygulandığını işaret etmişler, ardından Peygamber temiz olan her yerde namazın kılınabileceğini belirtmiştir. Ancak şart ve rükünlerinde eksik yapılan, aykırı davranışlardan bozulan fasit veya batıl olan hükümlerde Kuran’da yer almıştır. Namaz kılınamayacak, daha doğrusu mekruh denilebilecek yerler dikkate alınmalıdır. Bunların başında yol ortasında, gelip geçene engel olacak yerlerde namazın kılınamayacağı da belirtilmiştir. O günlerin koşullarında develerin çöküp kalktığı yerlerde, çöplüklerde, hayvan kesilen yerlerde, helâların çevresinde, yıkanılan yerlerde, hamamlarda, mezarlıklarda ve Kâbe’nin damında namazın kılınması mekruh sayılmıştır. Kısacası necaset sinmiş yerlerde, namaz kılınması doğru değildir.

Müslümanlar Cuma namazını kılmak Allah’ın emri olarak kabul etmişlerdir. Kuran’ın Cuma suresinde şöyle buyrulmuştur; “Ey iman etmekle şereflenen kullarım Cuma günü öğle ezanı okunduğu vakit hutbe dinlemek ve Cuma namazı kılmak için camiye koşun. Alışverişi bırakanız. Cuma namazı ve hutbe size başka işlerden daha faydalıdır. Cuma namazını kıldıktan sonra camiden çıkar, dünya işlerinizi yapmak için dağılabilirsiniz. Allahû Teâlâ’dan rızk bekleyerek çalışırsınız.”

İslam devlet yönetiminde de Cuma namazının çok ayrı bir önemi vardır. XIII-XIV. yüzyıllarda yapılmış camilerin bazılarında birbirini izleyen kare planlı kubbeli iki mekân ile bunların yanlarında daha küçük ölçüde yapılmış yan kanatlar bulunuyordu. Mimari ve sanat tarihinde bunlar zaviyeli, yan mekânlı, tabhaneli veya ters T planlı yapılar olarak isimlendirilmiştir. Beylikler ve Erken Osmanlı devirlerinde yapılan bu camilerde tatil günü olan Cuma namazı kılındıktan sonra o yerin yönetimiyle ilgili sorunlar ve devlet işleri görüşülürdü. Yan mekânlar bir bakıma yönetim birimleriydi. Yönetim merkezi duruma geldikten sonra yan mekânlı camiler bu özelliğini yitirmişlerdir. Bu da gösteriyor ki, camiler Cuma günleri ibadetin yanı sıra yönetim işlevini de sürdürmüştür.

Günümüzde İstanbul başta olmak üzere birçok şehirlerde Cuma namazları cami veya mescitlerin yetersiz kalışından ötürü caddelerde, sokaklarda kılınmaktadır. Örneğin İstanbul’da Sultanahmet çevresinde gözlemlediğim kadarıyla camilerin dışında sokaklarda namaz kılınmaktadır. Peygamberin “temiz olan her yerde namaz kılınır” buyurmasına rağmen, herkesin gelip geçtiği, temizliği kuşkulu sokaklarda Cuma namazının kılınması doğru bir yaklaşım mıdır?

Hıristiyanların veya Yahudilerin sokaklarda ibadet ettiğini gördünüz mü?

Din adamlarımız buna mutlak bir açıklık getirmelidir. Cami ve mescitler ibadet için yapılmışlardır. Ancak insanların gelip geçtiği sokak ve caddeleri namaz kılmak için kapatmak, buldukları küçük bir seccade, gazete kâğıdı veya başka bir nesneleri yere sererek üzerinde namaz kılmak ne kadar yerindedir?

Fransa’nın kendi memleketinde aldığı kararı tenkit edeceğimize, memleketimizde bu görüntünün önüne geçebilmek ve dinin temizliğe dayalı hükümlerine uyulması çok daha yerinde olmaz mı?

Ne yazık ki, yıllardır Cuma namazları siyasete de girmiştir. Örneğin siyasilerden birisinin nerede Cuma namazı kılacağını basın nereden öğreniyor? Cuma namazı çıkışında camilerin önünde toplanan basının görüntü veya demeç alması inanca saygısızlık veya din ile devlet işlerinin birbirine karıştırılması değil mi?

İnanmak istemiyorum ama bazı yerde siyasetçi gelecek diye ezanın bile geç okunduğu olmuş!..

Cuma namazını kılan eski siyasilerimiz de vardı. Ancak onların hangi camide namaz kılacaklarını kimse bilmez, o kişi de ibadetini rahatça yapar, basında haber olmazdı. Yeri gelmişken bununla ilgili iki örneği açıklamak isterim; liseden bir arkadaşımın Cuma namazlarını kaçırmadığını çok yakın tarihlerde öğrendim. Bu arkadaşım devlette önemli görevler üstlenmişti… Yıllar öncesi İstanbul Kültür Müdür Yardımcılığı görevini yürütmekte iken, diğer müdür yardımcısı arkadaşım öğle tatillerinde ben biraz yürüyüşe çıkacağım diyerek ortadan kaybolur ve namazını kılardı. Kuşkusuz, onlar gibi pek çok yakınımız da vardı. Onlar ibadetin Tanrı ile kul arasında olduğunun bilincinde dini görevlerini yerine getirir ve bunu reklâm aracı olarak kullanmazlardı. İsmet İnönü’nün de ölümünden sonra Ramazan ve dini günlerde evinde Kuran ve Mevlit okuttuğu ortaya çıkmamış mıydı? Atatürk’ün yurtdışında ataşelik yaptığı yıllarda İstanbul’dan seccade istemesi de ölümünden çok sonra ortaya çıkan bir başka gerçekti.

Hacı Bektaş Veli’nin “İbadetin yeri başka, işin yeri başkadır” sözü birçok gerçeği açıklamıyor mu?

erdemyucel2002@hotmail.com