Tekel İşçilerinin Onurlu Direnişi

Türkiye’nin dört bucağından gelen Tekel işçileri Ankara’nın göbeğinde iki aya yakın süredir direnişlerini sürdürüyorlar. 4C uygulamasıyla bazı haklarının geri verilmesini istiyorlar. Basında onlarla ilgili haberleri okuyoruz, sonucun ne olacağını merak ediyoruz. Kışın zor şartları altında, Tür-İş’in önünde kurdukları çadıra benzer tentelerin altında, yaktıkları ateşlerin çevresinde ısınmaya çalışarak, çevre esnafının getirdiği yiyeceklerle yaşamlarını sürdürmeye çalışırken, haklarını almak için kadın, erkek, omuz omuza çocuklarıyla hükümetin aleyhlerinde aldıkları kararları düzeltebilmek için örnek bir davranış sergiliyorlar…

Kısacası tüm güçleriyle işçilerin demokrasilerde en doğal hakkı olan grev veya bazılarına göre de direnişlerini sürdürüyorlar… Bu tür direnişler daha da yaygınlaşır mı bilemiyoruz ama belki hak verilmez alınır sözünü doğrulamak istiyorlar…

Grev veya direniş işçilerin işverenler tarafından öngörülen koşullarda reddederek toplu olarak işi bırakması anlamına gelen, bir bakıma karşı koymalarıdır. İşçilerin aldıkları ücret veya çalışma koşullarında ortaya çıkan anlaşmazlıklar, işçilerin topyekûn dayanışması, sendikalar arasındaki yetki anlaşmazlıkların yanı sıra siyasal amaçlarda ön plana çıkabilir. Dünya devrimler tarihi incelendiğinde bunun sayısız örnekleriyle, sonuçlarıyla karşılaşılmıştır.

Türkçeye Fransızca “Greve” sözcüğünden giren grev, Fransa’da iş arayanların toplu olarak bekledikleri “Greve” isimli meydandan gelmiştir. Bu tür direnişlerin kökeni çok eski yıllara, Mısır’a kadar uzanmaktadır. Mısır’da firavun mezarlarında çalışan işçilerin ücretlerinin ödenmesindeki düzensizlikler, kendilerine yapılan kötü davranışlardan ötürü toplu olarak iş bırakmışlardır. Tarihteki ilk ciddi grev ve iş bırakma protestoları Sanayi Devrimiyle başlamış, dalga dalga Avrupa’nın diğer ülkelerine yayılmıştır. Grev hakkı yasal olarak II. Dünya Savaşından sonra demokrasilerin temel hak ve özgürlüklerine Avrupa Sosyal Haklar Sözleşmesine girmesiyle yasallaşmıştır. Gerçek demokrasilerin vazgeçilmezlerinden olan grev hakkının amacı ücret başta olmak üzere diğer konulara ilişkin taleplerini yerine getirmeyen işvereni maddi ve manevi zarara uğratarak onları anlaşmaya zorlamaktır.

Osmanlılarda padişahların baskıcı rejimlerine rağmen ilk defa işçiler XIX. yüzyılın ortalarında bu tür eyleme az da olsa girişmişlerdir. Cumhuriyet döneminde işçilerin grev hakkı ilk kez 1961 Anayasasının temel sosyal hakları arasına girmiştir. Sonraki yıllarda, 1983 yılında yapılan Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu işçilerin ekonomik ve toplumsal durumlarına yönelik kararları içermiştir. Bununla beraber ABD ve Avrupa ülkeleri ile bizim işçilerin haklarını korunması yönünde hareketlerinin bazı kısıtlamaları olduğu da görülür. Bakanlar Kurulu grev kararı verilmiş olağan durumlarda grevin genel sağlık ve milli güvenliği bozucu nitelikte görürse grevleri erteleyebilir. Çoğu kez de Yüksek Hakem Kurulu anlaşmazlığı çözümlemeye çalışır…

Tekel işçilerinin eylemlerinin ideolojik mi, yoksa ellerinden alınan bazı yasal haklarının geriye verilmesi mi?

Eylem yapan 147 yıllık bir kuruluş olan Tekel’in işçileri Türk-İş’e bağlıdır. Eylemin yapılmasına neden de Tekel’in sigara ve içki fabrikalarının stokları ile birlikte satılmasıyla ortaya çıkan anlaşmazlıklara dayanıyor. Tekel’in Samsun, Tokat, Malatya, Adana, Maltepe, Bitlis sigara fabrikaları 2008 yılında özelleştirme kapsamında satılmıştır. Satışın kimlere yapıldığı, fabrikaların bulunduğu arsaların değerleri yazımızın dışında kalan ayrı bir araştırma konusudur.

Tekel işçilerinin ayaklanma nedeni de 4-C statüsü denilen eski gelirlerinin altına düşen ve güvencesiz çalışma koşullarında bir süre çalışmalarının istenmesidir… Sonrası malum değil… İşçiler biz eski haklarımızı istiyoruz dediklerinde de onlara “Siz yan gelip yatmak istiyorsunuz”, “Yetim hakkını yedirmem”, “Tekel’i babalar gibi satacağız” gibisinden sözler söylendi… Oysa tekel işçileri bazıları gibi yetim hakkı yemek değil de ellerinden kayıp giden kendi haklarını istiyorlardı.

Bu işçiler gerçekten yan gelip havadan mı maaş alıyorlardı? Yoksa onların kazanılmış hakları bir kalemde silinip büyük bir haksızlık mı yapılıyordu?

Gerçekte özelleştirme ve destekleme politikaları güç yaşam koşulları altındakileri maddi ve manevi yönden vurdu… Bu işçilerin depolarda boş oturduklarını da sanmıyoruz, öyle olsa şimdiye kadar tıkır tıkır işleyen sistemde bir arıza çıkmaz mıydı? Depoların dolu olduğu söyleniyor…

Sorun da buradan kaynaklandı. Direnişin başlangıcında, ellerinden alınan haklarını isteyen işçilerin üzerlerine sular sıkıldı, bazıları havuza döküldü, bazıları dövüldüler, üzerlerine biber gazı sıkıldı. Onların yanında yer alan bazı milletvekilleri de biber gazından nasiplendi! Muhalefet tekel işçilerinin yanında yer aldı. Oysa işçilerin istedikleri aynı hak ve ücretleriyle Türkiye’nin neresinde olursa olsun başka işe yönlendirilmeyi istiyorlardı. Onlara tepkili olanlar acaba empati yaparak kendilerini o işçilerin yerinde görmeyi düşündüler mi? Başka bir deyişle, benzerine az rastlanır Tekel işçilerinin dayanışmasını kaç kişi anlayabildi?

Direnişin güç gösterisiyle kısa sürede biteceği sanıldı ama olmadı. İşçiler direndi, sonunda Tekel işçilerinin temsilcileri olan Türk-İş Başbakanla görüşmeye katıldı. Başbakan sorunları dinledikten sonra yanındaki bakanını adeta azarlarcasına bana böyle anlatmadınız diye çıkıştığını basından öğreniyoruz. Bazılarına göre bu çıkış bir mizansendi. Hükümeti tek adam olarak yöneten bir Başbakan’ın aylarca süren bu direnişin gerçek nedenini bilmemiş olması olanaksızdır. Başbakanın bu çıkışından umutlanan işçiler değişen bir şeyin olmadığını görünce hüsrana uğradılar ve içlerinden bazıları açlık grevine başladılar.

Ankara’nın ortasında, Türk-İş Genel Merkezi çevresinde eylemlerini sürdüren işçilere kısa bir süre önce valilikten çevreyi rahatsız ettikleri gerekçesiyle bölgeyi tahliye etmeleri istenmişti. Başbakan da “ Bir ayınız var 4-C’yi imzalamak için. Tazminatlarınız yattı. Yapılan eylem yasal değildir. Demokratik davranışımızı ay sonuna kadar sürdüreceğiz. Sonra yasal adım atacağız. Çünkü kusura bakmasınlar. Bu ülke yolgeçen hanı değil, sahibi var” diyerek eylemin sona erdirilmesini istemiştir.

Tekel işçilerinin direnişi yalnız Türkiye’de değil dünyada da izlenen bir işçi sınıfı mücadelesine dönüştüğünü rahatça söyleyebiliriz. Büyük olasılıkla bu mücadele diğer işçi ve memur sınıfına yayılacak ve çıkmazda olan ekonomiyi zorlayacaktır. Anlaşılan fabrikaları özelleştirdik, sattık, alın kıdem tazminatınızı gidin demek isteniyor. Türkiye’de her geçen gün biraz daha çoğalan işsizler ordusu onlardan çok daha az ücrete, hatta birkaç aylık geçici işe de razıdır. Anlaşılan bu eylemi bugünkü hükümetin çözebilmesinin hiç de kolay olmayacağıdır. Geri adım atmak istememektedir. Yanlıştan dönmek de bir erdemdir. Büyük olasılıkla yapılacak bir erken seçimle iktidara gelecek yeni hükümetin alacağı en önemli kararların başında gelecektir.

erdemyucel2002@hotmail.com