Tesettürlü Tesettürsüz Mayolar!..

Yanılmıyorsam üç yıl önceki köşe yazılarımdan birisinde toplumdaki bazı çelişkilere değinirken plajlarda ortaya çıkan acayip bir deniz giysisi olan tesettürlü mayolardan söz etmiştim. Bu yazı sitemizde bir yorum patlaması yapmıştı. Hakaretli, beni dine davet eden ve hidayete ermemden söz eden yorumlar birbirini izlemişti. Garip olan o günden bu güne gelen, aynı yazı ile ilgili yorumların ardı arkası kesilmedi. Kuşkusuz, bunların hakaret içermeyen ve küfürlü olmayanlar sütunun altında yer aldı ise de çoğu de silinip atıldı. Bu arada bazı hanımlar da bizim tesettürlü mayolarımızı diline dolayacağına biraz da bikinilerden, tangalardan söz et diye akıl veriyorlardı. Doğrusu onların bu dileklerini haklı buldum, bu nedenle de bikinilerden söz etmeden önce biraz da mayonun tarihi sürecine değineceğim. Siz de kabul edersiniz ki, bir yazı yazacaksanız onu temeline oturtmakta yarar vardır.

Antik Çağlarda, özellikle eski Yunanlı kadınlar toya denilen dikişsiz uzun ve beyaz çarşafa benzer giysiler içerisinde suya girerlerdi. Nitekim Sicilya’da Piazza Armernia’da bu tür giysiler içerisinde kadınları resmeden mozaikler bulunmuştur. Eski Yunandan sonra Roma döneminde bu tür ilkel mayo diyebileceğimiz giysiler ortadan kalkmıştır.

İnsanların denize veya havuza girerken giydikleri giysiye öncelikle mayo ismi verilmiştir. Mayolar ilk kez XIX. yüzyılda deniz kıyılarında yaşayanlar veya o bölgelere tatil yapmak amacıyla gidenler tarafından kullanılmaya başlamıştır. Kaynaklardan öğrendiğimiz kadarıyla ilk yapılan mayolar biraz insan bedeninin büyük bir bölümünü örtüyordu. Kadınlar uzun bir don, siyah çorap ve kısa kollu veya etekli giysi şeklinde mayolar giyerlerdi. Bu dönemlerin ardından de tek parça bluz ve pantolondan oluşan “Princess” kesimi denilen deniz giysileri moda olmuştur. Erkekler ise ayak bileklerine kadar uzanan, çoğunlukla koyu renkli, tek parçalı kolsuz veya tek omuzdan askılı mayolar giyerlerdi.

XIX. yüzyılın ilk yarısının sonlarına doğru daha çok tedavi amaçlı denize girme yerleri gündeme gelmiştir. 1840 yılından sonra bu tür mekânlar bir bakıma eğlence yerlerine dönüşmüştür. Bu dönemlerde erkekler yalnızca şort veya don biçiminde mayolar giymeye başlamışlardı. 1920’li yıllarda kadınların önlük şeklinde etek ve onları tamamlayan çoraplı mayolar da ortaya çıkmıştır. Bununla beraber diz üzerinden bacakların üst kısmı açıkta kalıyordu. Kadın mayolarında ilk devrimi ABD’li yüzücü Annette Keller yapmış, bol ve tek parçalı mayolar kısa zamanda toplum tarafından benimsenmiştir. Bunun ardından da Fransa’da bedene yapışan tek parçalı kadın mayoları ortaya çıkmıştır. Mayolardaki gelişim artmış ve XX. yüzyılın ortalarında iki parçalı kadın mayoları ön plana geçmiştir. Bunu izleyen yıllarda da ise mayolarda çeşitlilik başlamıştır. Bunun öncülüğünü de bikini denilen mayolar yapmıştır. Bikini, Büyük Okyanus’un kuzeyinde küçük bir mercan adasıdır. II. Dünya Savaşından sonra ABD bu ada da yaşayan ve sayıları iki yüzü bulan insanları göçe zorlamış ve burada Hidrojen bombası denemeleri yapmıştır. Yapılan deneylerden sonra da ada üzerinde doğal yaşam uzun süre eski haline gelememiştir. Paris’teki moda tasarımcısı Louis Reard kadınlar için bu kez iki parçalı bir mayo tasarımı yapmıştı. Ne var ki bu iki parçalı ve Bikini ismi verilen mayoyu uzun süre kadınlar giymeye cesaret edememiştir.

Bikini mayolara ilk tepkiler batıdan gelmiştir. Özellikle Portekiz, İtalya ve İspanya gibi Katoliklerin ağır bastığı ülkelerden bazılarında güzellik yarışmalarında bikini giyilmesi engellenmiştir. Onun yanı sıra Hollywood’da sinema filmlerinde bikinili görüntülere yer verilmemesini savunanlar olmuştur. Bunun ardından yanılmıyorsam 1950’li yılların başlarında bikini bazı ülkelerde yasaklanmış ve yerini yeniden tek parçalı mayolara bırakmıştır. Ne var ki, Brigitte Bardot’un sinemada büyük ün yapan “Tanrı Kadını Yarattı” filminde bikinili görünmesi bir anda bikini mayoları ön plana çıkarmıştır. Bundan böyle bikini mayolar toplum tarafından kabul edilmiş ve aşırı tutucu bazı çevreler dışında hiçbir tepki ile karşılaşmamıştır.

Bikini’nin Türkiye’de dâhil olmak üzere, tüm dünyada yaygınlaşmasından sonra onunla birlikte tanga mayolarda kullanılmaya başlamıştır. Tanga aslında Tanzanya’da bir liman kentidir. Bunun dışında bir sözcük anlamı yoktur. Bikini’den daha cüretkâr olan bu tip mayolara neden bu isim verilmiştir bilemiyorum. Cüretkâr moda tasarımcısı Rudi Gernrich üstsüz bir model olan monokiniyi 1960’larda ortaya koymuş ve bu model de kadınlar arasında revaç bulmuştur.

Bikini, monokini ve tanga tipi mayolar giymek belki de bazı kadınların tatillerde ve özellikle lüks otellerin plaj ve havuzlarında özgürce davranma duygusundan kaynaklanmıştır. Başka bir deyişle de yasak çiğneyicilik ve baskıya tepkiyi dile getirmiştir. Kuşkusuz, bu baskıya çoğu kez tesettürlü hanımların da değişik şekillerde tepkiler ortaya koyduğu görülmüştür.1990’lı yıllarda kısa bir süre görev yaptığım Kayseri’deki bazı mağazalarda bikini şeklindeki mayo ve iç çamaşırlarının vitrinlerde yer aldığını görmüş ve mağaza sahibine tutucu olan bu şehirde bunların satışının olup olmadığını sormuştum. Mağaza sahibi de Kayserili hanımlar bu mayoları Kayseri dışında giydiklerinden satışlarımız oluyor demişti. Aynı şekilde bazı Arap ve İranlıların Türkiye’nin pek çok tatil yerlerinde özgürce davrandıkları gibi...

Türkiye’de tutucu kesimlerin çağdaş ve sosyal yaşamı çeşitli acayip giysilerle altını oymaya çalışmaları deniz giysilerine de sıçramış, bunun sonucu olarak haşema denilen XIX.yüzyıl mayolarına rahmet okutacak biçimde mayolar ortaya çıkmıştır. Kuşkusuz, çağdaş yaşama tepki niteliğinde olan haşemalar âdete bir eşofman görüntüsünde olup yalnızca yüz, eller ve ayak bilekleri açıkta bırakılmıştır. Ancak, sudan çıktıktan sonra vücuda olduğu gibi yapıştığından son derece çirkin görüntüler ortaya koyan bu tür deniz giysilerine son dönemlerde turizmin yoğun olduğu yerlerde sıkça rastlanmaktadır. Özellikle yabancı turistlerin hayretle seyrettiği haşemaları giyenler ilk anda yadırgayanlar olursa da sonra alışırlar demektedirler. Böylece günlük giysilerle denize giren kadınların suyun vücuda yapıştırması sonucu vücut hatlarının ortaya çıkmasını önlemek amacıyla giydikleri haşemalar yeni bir moda olarak toplumun bazı kesimine sunulmaya çalışılmıştır.

Günümüzde bazı radikaller dışında monokini ve tangalar nasıl rağbet görmüyorsa, bazı haşemalı kadınlarımız ise çağdaşlaşmadan uzaklaşıp, koyu bir taassubun içerisinde kaybolacaklardır.

Bakalım, aklıselim ne zaman ön plana geçecek...

erdem@kenthaber.com