Zam, Ümük ve Zula!..

Son günlerde en çok neleri konuşuyoruz diye şöyle bir çevremize bakacak olsak, en çok zam sözcüğünü kullandığımızı görürüz. Onun ardından Başbakanımızın bilerek veya bilmeyerek söylediği ümük ve zula sözleri izler...

Yakın tarihimize şöyle bir baktığımızda zamların bu milletin başına vurulmuş, dar gelirlilerin, orta direğin beline indirilmiş bir darbe olduğunu görürüz. Hep birlikte bunun acısını çektik ve çekiyoruz... Kuşkusuz, tuzu kuru olanlar bunun dışında kalır. Cukkaları! sağlam olanlar üzülür gibi görünse de zamlardan pek etkilenmez, zama karşı yapacakları yeni zamlarla daha da kazanacaklarını düşünürler.

Cukka!, zula ve tuzu kuru olmak gibi sözcükleri farkında olmadan bende artık kullanmaya başladım.

Neden diye soracak olsanız, gelişime, bize özgü globalleşmeye! ayak uyduruyorum.

Toplumumuza indirilmiş yeni bir darbe olarak tanımladığım yeni zamlar birden beni 1970’li yıllara götürdü...

İstanbul’un mistik semtlerinden Kocamustafapaşa’da tiyatroyu halkın ayağına götürmek amacıyla, bir apartmanın altına “Çevre Tiyatrosu” yapılmıştı. Orada iki ayrı topluluğun tiyatrosu vardı. Bunlardan birinde rahmetli Atlan Erbulak ile Mete İnselel’in, diğerinde de Şahin Tek’in tiyatroları vardı. O yıllarda zaman zaman tiyatro eleştirmenliği yaptığımdan bu iki grubun hiçbir oyununu kaçırmazdım. Bu arada Şahin Tek, Sühandan Tek ve Nevzat Açıkgöz olmak üzere hepsi ile de yakın dostluklar kurmuştum.

Altan Erbulak ve arkadaşları daha çok komedi türünde oyunları sahnelerken, Şahin Tek siyasi hicivlere yer verirdi. Bu oyunlardan biri vardı ki, günümüze cuk diye oturuyor...

Zam, Zama da Zam!..

Süleyman Demirel’in Başbakanlık dönemi...

O yıllarda da bütçeyi denkleştirmek için zamlar yapılıyor, halk feryat figan ediyordu...

Aradan ne geçti diye düşündüğümde, pek bir şeyin değişmediğini, yönetenlerin sözle olsa bile yine orta direği pek umursamadığını bugün de görüyoruz...

Yalnız o zaman ile bu zaman arasında küçücük! bir fark; o da kamuya ait bazı kurumlar satılmıyor, ekonomi de IMF gibi bir kurumun kucağına oturmuyordu !..

Her ne kadar ABD’nin ekonomik yardım adında baskısı varsa da olaylar böylesine gün yüzüne çıkmamıştı...

O günlerde ABD’den başlayarak bütün Avrupa’yı kapsayan bir ekonomik kriz de yoktu.

Kısa bir süre önce ABD’de başlayan belirtiler ekonomik krizin başlayacağının sinyallerini veriyordu. AKP hükümeti nedense bunu anlamak istemedi. İç çekişmelere, muhalefet liderleri ile gereksiz kavgalara girdiğinden, küresel ekonomik krizi geri plana atmış, büyük olasılıkla da başımıza gelecekleri anlayamamıştı. Ekonomistler uyarmıştı ama onları kim anlar kim dinler!..Oysa batı dünyası gelecek ekonomik depremin farkındaydı, devlet müdahaleleri ile sistemlerini ayakta tutmaya çalışıyordu. Biz ise “Hamdolsun kriz bizi teğet geçer”, “ Bize bir şey olmaz”, “ Bizim bankalarımız çok sağlam” gibisinden sözlerle kendi kendimizi avutuyorduk...

Bu küresel deprem bizleri de etkileyecek, tedbir alalım diyenlere ise Başbakan sert çıkıyordu; “IMF böyle bir fırsatı bulduk, hemen ne yapalım? Ümüğünü sıkalım. Kusura bakmayın, bedeli ne olursa olsun kimseye ümüğümüzü! sıktırmayız.” Öyle ümük bizde yok diyordu.

Oysa IMF’nin kendisine başvurmayanlarla ilgilenmediğini ekonomistler biliyordu ama işin derinine inemeyen halk bundan pek bir şey anlamıyordu...

Böylece siyasi literatürümüze IMF’nin yanı sıra bir de ümük! Sözcüğü giriverdi. Birçok kişi Başbakan’ın ümük! sözcüğünü ekonomi krizin yanı sıra kullanmasını yadırgamadılar, Başbakan’ın halk ağzıyla konuşmasına alışmışlardı... Oysa Başbakan ümük yerine daha ciddi olarak gırtlak diyebilirdi. Halk arasında, mahalle kahvelerinde kullanılan ümük sözcüğünü de aslında yanlış kullanıyoruz. Bunun aslı tıp dilinde “Larinys” dir. Latince olan bu sözcüğün Türkçe karşılığı ümük değil imik’tir. Boğazına sarılmak, sıkıştırmak, aşırı biçimde üzerine düşmek anlamına gelen bir deyimdir.

Yakın tarihimizin siyasilerin kullandığı bazı sözcük ve deyimleri yanlış kullanmalarına alışmıştık. Bazıları da çok daha bilgili olduklarını göstermek için halkın anlamadığı yabancı terimleri konuşmaları arasına sıkıştırırlardı. Onları dinleyenler de ne bilge kişi diye düşünürler... Örneğin bu tür yabancı terimleri yerli yersiz Çiller kullanırdı...

Sonunda bazı çevrelerce beklenen zamlar hükümet tarafından yapıldı ve bunlarla toplumun beline adeta bir darbe indirildi. Piyasalardaki zamlar enflasyonu körüklerken, borsada karmaşa yaşandı, dolar ve euro hızla yükseldi. Küresel krizin ne boyuta ulaşacağının farkına varan iş çevreleri kendilerince bir takım önlemler alıp, iş hacimlerini daraltırken, işten çıkarılmalar da büyük ölçüde arttı. Ham petrol fiyatlarının artması doğal gaz fiyatlarının da yükselmesine neden oldu. Kış aylarına yaklaşıldığı günlerde BOTAŞ doğal gaza zam üzerine zam yapmaya başladı. Bir yıl içerisinde doğalgaza yapılan beşinci %22.5’lık zam halkın büyük tepkisini çekti... Özellikle dar gelirliler ve emekliler feryat etmeye başladılar.

Türkiye’ye doğalgaz Rusya ve İran’dan boru hatlarıyla, Nijerya, Cezayir ve Azerbaycan’dan deniz yolu ile geliyor. Dolar endeksli olan doğalgazın artması ise olağandır. Ancak diğer ülkelerin yaptığı gibi bizde otomatik fiyatlandırma yapılmamıştı. Yaklaşık beş yıl önce en kârlı kitlerden olan BOTAŞ bugün gaz satıyorsa da parasını tam olarak alamıyor. BOTAŞ, gazını elektrik üretim tesislerine, santrallerle belediyelere satıyor. Belediyelerin EGO, İZDAŞ, İGDAŞ, TÜGSAS gibi kurumlarda bunun üzerine kendi kârlarını ekleyerek halka satıyor ancak, halktan toplanan paralar BOTAŞ’a yatırılmıyor, büyük olasılıkla da başka yerlerde kullanılıyor… Böylece, AKP iktidarı öncesi iyi konumdaki BOTAŞ’ın kârının hemen hemen sıfıra inmesi de olağandır. Özellikle Ankara Büyükşehir Belediyesinden büyük alacağı varmış!.. Bunun 15 milyar olduğu söyleniyor. Herkes üstü kapalı bir şeyler söylüyorsa da durumu tam olarak açıklamıyor.

Örneğin Rusya’dan alınan gazın fiyatı nedir?

BOTAŞ’ın yönetiminde kimler var?

Hükümetten bu konunun tam olarak bir açıklaması beklenirken Enerji Bakanı “Belediyeden BOTAŞ’ın alınamayan parası, sulama, sokak aydınlatması olarak halka dönüyor” diyor!..

Ne alaka?..

TÜSİAD sesini yükseltirken hükümete yakın MÜSİAD bile önlem alınsın demeye başladı…

Faizler yükseliyor...

Borsa bir iniyor bir çıkıyor...

Satışlar azalıyor...

Kredi havuzu daraltılmaya çalışılırken, kredi kartlarına yüklenenler feryat ediyor... Öte yanda bankalar kendilerini sağlama almaya çalışıyor...

Herkes hükümetin çare bulmasını isterken, bazıları yurtdışındaki yurttaşların paralarının nasıl getirileceğini düşünüyor. Kısacası Türkiye’ye getirmeyi teşvik edici paket...

Ne günlere kaldık, Allah beterinden korusun...

Batıda başlayıp bizi de etkileyen küresel ekonomik kiriz, iş çevrelerini ayağa kaldırmışken, Başbakan, küresel ekonomik krizi değerlendirmek için yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda yaptığı konuşmasında krizden yakınan iş adamlarını eleştirirken yeni bir argo sözcüğü kullanmaktan kaçınmadı:

“Bir bildiğimiz var da ondan böyle konuşuyoruz. Krizden etkilenmezler. Bizim bu çevrelerde yakın dostlarımız var ve söz konusu kişilerin en az iki yıl yetecek zulaları! olduğunu söylüyorlar.”

Şimdi hemen herkes merak ediyordur; zulacı iş adamları kimler?

İktidara yakın olanlar mı? Yoksa karşı olanlar mı?

Ekonomik kriz ve zula!..

Böylece argodaki zula! sözcüğü de, ümükten! sonra siyasi-ekonomi literatürümüze girmiş oldu...

Merak edip soranlar için söylüyorum; zula başkalarından saklanacak şeylerin korunduğu gizli yerlere denir. Zula etmek, çalmak, aşırmak, hırsızlık etmek anlamında da argoda kullanılır. Zulaya atmak, zulalamak da oradan türetilmiştir...

Önümüzdeki aylarda yerel seçimler var…

Kuşkusuz, iç siyasetimiz daha da kızışacak...

Siyasi literatürümüze bakalım; acaba daha hangi argo sözcükler girecek...

Top yekûn merakla bekliyoruz…

erdemyucel2002@hotmail.com